Sòi là loại cây được trồng và khai thác và sử dụng như một màu nhuộm tự nhiên . Để nhuộm lụa, sa tanh màu đen. Không những vậy, sòi còn được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau trong y học.

Đôi nét vè cây sòi

Sòi còn được gọi với những cái tên khác khác như: ô cửu, ô thụ quả, ô du, thác tử thụ, mộc tử thụ, cửu tử thụ.

Tên gọi khoa học: Sapium sebiferum (L.), Croton sehiferum L. Siillingìa sehilera Michx.

Cây thuộc họ thầu dầu- Euphorbiaceae.

– Vỏ rễ – ô cửu căn bì (Radix Sapii): Vỏ rễ phơi hoặc sấy khô của cây sòi. Nhiều lúc người ta dùng cả vỏ thân, nhưng hay dùng vỏ rễ hơn.

– Dầu hạt sòi – cửu chi hay ô cửu chi (Oleum Sapii): Đây là hỗn hợp chất sáp bọc lớp ngoài của hạt và dầu ép từ hạt sòi. Còn được gọi là ô cửu vì chim quạ thích ăn hạt cây này.

Cây sòi mọc dạo ở rất nhiều nơi tại nước ta. Ở miền Bắc và miền Trung, người ta hay thường dùng lá cây để nhuộm lụa.

Sòi mọc hoang và còn được trồng tại các nước khác như Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ. Ở  những nước này người ta trồng chủ yếu để lấy hạt ép dầu.

Qúa trình lấy hạt vào mùa thu hay cuối thu. Quả khi hái về phơi khô, đập lấy phần hạt; hạt được đặt trên một cái chõ, có lỗ nhỏ đun nóng lên thì lớp sáp bọc ngoài hạt sẽ chảy ra, để nguội sáp đông đặc là loại sáp tốt nhất. Khi lớp sáp bọc ngoài hạt đã chảy ra, đem giã nhỏ hạt còn lại và ép sẽ được thứ dầu lỏng.

Ở nhiều nước, người dân để riêng các loại dầu trên hoặc trộn hết cả với nhau. Tại Trung Quốc, dầu ép được từ nhân được gọi là tử du hay cửu du. Sáp lấy từ lớp vỏ ngoài gọi là bì du. Dầu do hỗn hợp lớp sáp ngoài và dầu trong nhân được gọi là mao du hay mộc du.

Về Thành phần hóa học:

Vỏ rễ và thân cây sòi có chứa một tinh thể lớn hình trụ với công thức thô là pholoraxetophenon 2 – 4 dimetyl ete,  có tác dụng khử trùng.

Trong vỏ sòi chứa xanthoxylin; chất béo; vitamin E; tanin.

Lá sòi chiết xuất được các thành phần như: corilagin; acid calic; zoquexitro; acid dllagic.

Sáp và hỗn hợp dầu làm xà phòng và nến.

Công dụng và liều dùng:

Sáp của hạt sòi có thể sử dụng thay bơ ca cao để chế thuốc đạn và xà phòng. Ngoài ra còn có thể trộn với sáp ong làm nến, bôi tóc và trị một số bệnh ngoài da. Nếu bạn muốn dùng thay bơ ca cao chế thuốc đạn, sáp sòi cần được trộn với 30 đến 50% dầu lạc để hạ độ chảy từ 58⁰ xuống khoảng 42⁰-41⁰-40⁰.

Vỏ rễ cây sòi là vị thuốc được dùng trong dân gian để chữa các bệnh bạo thủy, chưng kết, tích tụ, thủy thũng. Với những bệnh có những triệu chứng như sau: bụng đầy trướng, đại tiểu tiện khó khăn, trướng nước ở vùng dưới cạnh sườn.

Đơn thuốc có dầu sòi và vỏ sòi

Trị mụn nhọt mẩn ngứa: Dầu hạt sòi (cả lớp sáp và nhân) 100g, nước 100g, hồng đơn 50g. Đun dầu và nước cho nóng rồi thêm hồng đơn vào, đảo đều, đun sôi nước, để nước bốc đi lại thêm vào cho đến khi hồng đơn mất màu, dùng cao này bôi lên các mụn nhọt, mạch lươn trên đầu.

Xem thêm Cần tây, bài thuốc điều hòa huyết áp

Trích dẫn từ suckhoedoisong.vn

Mỹ Hẹn